Πλάτων, Μενέξενος. Η υπόθεση του διαλόγου

Πρόσωπα:

• Σωκράτης
• Μενέξενος, μαθητής του Σωκράτη

Ο διάλογος αποτελεί μια ειρωνική και σατιρική καταδίκη της Ρητορικής από τον Πλάτωνα.

Αποτελείται από τρία μέρη:

1. Εισαγωγικός διάλογος του έργου.

2. Σε μονόλογο ο επιτάφιος λόγος από τον Σωκράτη:

• Πρώτο μέρος του επιταφίου λόγου
• Δεύτερο μέρος του επιταφίου λόγου
  
  

3. Παραίνεση προς τους απογόνους να φανούν αντάξιοι των προγόνων τους και παραμυθία προς τους συγγενείς των εκλιπόντων.

Συμπεράσματα από τον επιτάφιο λόγο του Σωκράτη.

Το μεγαλύτερο μέρος του έργου είναι ο μονόλογος του Σωκράτη, που απαγγέλει τον λόγο.

Με αφορμή την προθυμία που εκφράζει ο Μενέξενος να παρακολουθήσει την επομένη ημέρα έναν επιτάφιο λόγο που θα εκφωνηθεί για τους νεκρούς του πρόσφατου πολέμου ο Σωκράτης του λέει ότι θα απαγγείλει ο ίδιος έναν λόγο που άκουσε από την Ασπασία, που περιέχει μάλιστα και τμήματα του Επιταφίου του Περικλέους, που περίσσευσαν (περιλείμματ᾽ ἄττα ἐξ ἐκείνου συγκολλῶσα).

Ο λόγος αναφέρεται στους νεκρούς του Κορινθιακού Πολέμου (395-386 π.Χ), ενώ είναι γνωστό ότι ο Σωκράτης και η Ασπασία δεν βρίσκονταν τότε εν ζωή. Με αυτό τον τρόπο ο Πλάτωνας θέλει να καταδικάσει τους ρήτορες αυτών των λόγων, που επαναλάμβαναν κάθε φορά τα ίδια, να καταδικάσει τον εγκωμιαστικό τους λόγο, την υπερβολή και την απόκρυψη ή παραποίηση των γεγονότων. Υπό αυτή την έννοια ένας επιτάφιος δεν περιείχε τίποτε το σπουδαίο. Άρα και οι ρήτορες τέτοιων λόγων δεν ωφελούν τους ακροατές τους.

Παρ’ όλα αυτά όμως, έστω και με τις υπερβολές και τις παραποιήσεις, αναδεικνύεται η ιστορία και το μεγαλείο της πόλης των Αθηναίων και έτσι ένας δημιουργός τέτοιου λόγου πρέπει να είναι μακάριος (μακαρίαν γε λέγεις τὴν Ἀσπασίαν, εἰ γυνὴ οὖσα τοιούτους λόγους οἵα τ᾽ ἐστὶ συντιθέναι).