ΚΕΙΜΕΝΟ: Έλληνες, ο πιο ξενύχτης λαός στην Ευρωπαϊκή Κοινότητα
Σκοτώνουμε τον χρόνο μας όταν αυτός δεν μας «σκοτώνει» γεμίζοντας άγχος το 24ωρό μας. Παρά το γεγονός πως από την εποχή που αναζητούσαμε τη χρυσή τομή «8 ώρες δουλειά, 8 ώρες ύπνο, 8 ώρες διασκέδαση» φθάσαμε στην τάση για λιγότερη δουλειά και περισσότερο ελεύθερο χρόνο –διατυπώνεται μάλιστα η πρόταση για λιγότερη εργασία με τις ίδιες αμοιβές ως λύση στο πρόβλημα της ανεργίας–, ως Έλληνες και ως Ευρωπαίοι δεν γνωρίζουμε τι κάνουμε τον ελεύθερο χρόνο μας.
Άλλωστε, η λιτότητα στην οικονομία και τους οικογενειακούς προϋπολογισμούς δεν δίνει και μεγάλα περιθώρια επιλογών. Το δίλημμα ανάμεσα στην ανάπτυξη, την κατανάλωση και τη σύγκλιση1 –που μας επιβάλλει για τα επόμενα χρόνια το Μάαστριχτ...– και την ευτυχία, την ποιότητα ζωής και τις ανθρώπινες σχέσεις –που παραδοσιακά ως λαός προτιμούσαμε– αποδεικνύεται άνευ αντικειμένου. Στην ελληνική κοινωνία φαίνεται πως άλλαξαν αρκετά πράγματα.
Τα στατιστικά στοιχεία από μια σειρά διαφορετικών ερευνών είναι λίαν αποκαλυπτικά: μοιάζουμε με τους Ευρωπαίους ή τουλάχιστον έχουμε την τάση να μοιάσουμε θέλοντας και μη. Ίσως να είναι ακόμη παρήγορο ότι σε κάποια ευρωπαϊκά στάνταρντ υπολειπόμεθα των υπολοίπων; Ενδεχομένως...
Μια έρευνα που πραγματοποιήθηκε το 1990 για λογαριασμό της ΓΣΕΕ –για παράδειγμα– απέδειξε ότι η συνάντηση με φίλους, που κάποτε ήταν η αποκλειστική διέξοδος των εργαζομένων στον ελεύθερο χρόνο τους, έρχεται πλέον δεύτερη (44%) με πρώτη την τηλεθέαση (51%). Ακολουθεί η ενασχόληση με την οικογένεια (40%), το διάβασμα βιβλίων και εφημερίδων (33%), η ακρόαση μουσικής (20%) και ραδιοφώνου (18%), ενώ το βίντεο κατέχει μια από τις τελευταίες προτιμήσεις των εργαζομένων στον ελεύθερο χρόνο τους (9%).
Βεβαίως η γυναίκα ασχολείται πολύ περισσότερο από όσο οι άνδρες με την οικογένεια (46%), με το διάβασμα βιβλίων (42%) και το ραδιόφωνο (21%). Οι άνδρες αντιθέτως προτιμούν την τηλεόραση (54%), το βίντεο (11%), το τάβλι (6%) και το διάβασμα των εφημερίδων (37%).
Με την τηλεόραση σκοτώνουν τον χρόνο τους οι εργάτες και οι τεχνίτες περισσότερο από όσο οι ανώτεροι υπάλληλοι –και δεν είναι παράξενο ότι όσοι εργάζονται σε άσχημες συνθήκες προτιμούν να περάσουν τον ελεύθερο χρόνο τους χωρίς να καταβάλουν την παραμικρή προσπάθεια.
Αν λοιπόν στον ελεύθερο χρόνο μέσα στο σπίτι μοιάζουμε με τους Ευρωπαίους, τα πράγματα αλλάζουν όταν οι εργαζόμενοι αποφασίσουν να βγουν. Η ανάγκη για επικοινωνία με άλλους ανθρώπους και η τάση απόδρασης από το ασφυκτικό περιβάλλον της πόλης τούς οδηγούν σε άλλες επιλογές διασκέδασης και ψυχαγωγίας: η επίσκεψη σε φίλους και η ταβέρνα συγκεντρώνουν την προτίμηση της συντριπτικής πλειοψηφίας των εργαζομένων σε ποσοστό πάνω από 50%. Οι γυναίκες μάλιστα σε μεγαλύτερο ποσοστό από τους άνδρες επιλέγουν τις επισκέψεις (64%), τον κινηματογράφο (31%) και το θέατρο (13%), ενώ οι άνδρες περισσότερο από τις γυναίκες προτιμούν την κυριακάτικη έξοδο στο γήπεδο (19%) και το καφενείο (10%). Επίσης οι εργάτες προτιμούν σε μεγαλύτερο βαθμό από ό,τι οι υπάλληλοι την ταβέρνα, το γήπεδο, την καφετέρια και το καφενείο. Αντιθέτως, οι υπάλληλοι αγαπούν τις εκδρομές, τις επισκέψεις σε φίλους, τον κινηματογράφο και το θέατρο.
Από την ίδια έρευνα προκύπτει ότι, αν και οι εργαζόμενοι εκφράζουν την επιθυμία για περισσότερη επικοινωνία με άλλους ανθρώπους, εντούτοις αυτή περιορίζεται στο στενό οικογενειακό και φιλικό τους περιβάλλον. Λίγοι είναι εκείνοι που κάνουν παρέα με τους συναδέλφους τους. Το 68% των εργαζομένων, για παράδειγμα, κάνει λίγο ή καθόλου παρέα με άλλους εργαζόμενους από την ίδια δουλειά.
Παρά ταύτα, φαίνεται πως οι Έλληνες δεν έχουν διακόψει την κοινωνική δομή τους: η οικογένεια, η φιλία και η ομαδική ψυχαγωγία διατηρούνται ως τα βασικά συστατικά της ελληνικής κοινωνίας. Έστω κι αν η τηλεθέαση κερδίζει έδαφος, εκατομμύρια Έλληνες κάνουν ζάπινγκ κάθε βράδυ και τείνουμε να μετατραπούμε σε έθνος τηλεθεατών.
Η Στατιστική Υπηρεσία της ΕΟΚ, για παράδειγμα, που σκιαγραφεί το προφίλ των Ευρωπαίων, κρούει τον κώδωνα του κινδύνου, αλλά είναι λιγάκι πιο αισιόδοξη για μας τους Έλληνες. Παρά την επίθεση της ιδιωτικής τηλεόρασης, οι Έλληνες παρακολουθούν τηλεόραση μόλις 2 ώρες και 58 λεπτά ημερησίως, περισσότερο βεβαίως από τους Βέλγους, τους Λουξεμβούργιους, του Ολλανδούς και τους Δανούς, λιγότερο όμως από τους Βρετανούς: 3 ώρες και 50 λεπτά!
Και μια που βρισκόμαστε στα συγκριτικά στοιχεία της ζωής με τους υπόλοιπους Ευρωπαίους, ας πούμε ότι είμαστε οι πιο ξενύχτηδες της Ευρώπης (ώρα ύπνου: 20 λεπτά πριν τη 1.00) και ξοδεύουμε τα περισσότερα χρήματά μας για είδη διατροφής (43,8% του μισθού μας - κοινοτικός μέσος όρος 17%).
Ο Έλληνας λοιπόν φαίνεται να παλεύει διαρκώς ανάμεσα στις παλιές καλές συνήθειες της «έξω καρδιά ζωής» και τα καινούρια δεδομένα. Η οικονομική κρίση τον σφίγγει διαρκώς. Η έξοδος θέλει έξοδα που προϋποθέτουν πλεονασματικούς οικογενειακούς προϋπολογισμούς. Όσο αυξάνονται τα ελλείμματα τόσο οι έξοδοι περιορίζονται και τόσο η τηλεόραση μας κερδίζει. Και αν η τάση για την αύξηση του ελεύθερου χρόνου γίνει πραγματικότητα, τότε το μέγα ερώτημα θα είναι πώς θα τον «σκοτώσουμε» πριν μας σκοτώσει...
Ανεξαρτήτως τούτου, γεγονός είναι ότι η ανακάλυψη του ελεύθερου χρόνου έχει δημιουργήσει μια «βιομηχανία» με τεράστια οικονομικά συμφέροντα, η οποία παράγει προϊόντα καταναλώσιμα στον χρόνο της σχόλης: ο αθλητισμός –από τις σόου μπίζνες των γηπέδων ως τα γυμναστήρια –, τα χόμπι, η ψυχαγωγία –από τις κινηματογραφικές αίθουσες ως τα δεκάδες κέντρα διασκεδάσεως– τα ταξίδια...
Αν εξαιρέσει κανείς τους τομείς της ένδυσης, διατροφής, ενέργειας, όλες οι άλλες δραστηριότητες στοχεύουν στον καταναλωτή του ελεύθερου χρόνου. Έτσι, οι ανάγκες αυξάνονται, τα έξοδα το ίδιο, η αναζήτηση πρόσθετων πόρων πολύ περισσότερο – φαύλος κύκλος. [...]
Κείμενο των Δ. Ευαγγελοδήμου, Π. Λαμψία, Κ. Χατζίδη, Από τον ημερήσιο Τύπο
------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
1. σύγκλιση: προσέγγιση (εδώ) κατεύθυνση προς το ίδιο οικονομικό – αναπτυξιακό επίπεδο με τις άλλες χώρες της Ευρωπαϊκής Κοινότητας
ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ
Α1. Να γράψετε στο τετράδιό σας την περίληψη του κειμένου που σας δόθηκε (90-110 λέξεις).
Μονάδες 25
Β1. Να επαληθεύσετε ή να διαψεύσετε, με βάση το κείμενο, τις παρακάτω προτάσεις, γράφοντας στο τετράδιό σας δίπλα στο γράμμα που αντιστοιχεί σε κάθε πρόταση τη λέξη Σωστό ή Λάθος:
α. Στη διάθεση του ελεύθερου χρόνου οι Έλληνες δεν μοιάζουν τους Ευρωπαίους.
β. Οι εργαζόμενοι διαθέτουν τον ελεύθερο χρόνο τους κάνοντας παρέα με τους συναδέλφους τους.
γ. Οι Έλληνες παρακολουθούν τηλεόραση εξ αιτίας της οικονομικής κρίσης.
δ. Οι Έλληνες ξοδεύουν τα περισσότερα χρήματα για τον ελεύθερο χρόνο τους.
ε. Οι περισσότερες δραστηριότητες των ανθρώπων συνδέονται με τη «βιομηχανία» του ελεύθερου χρόνου.
Μονάδες 10
Β2. α. Ποια νοηματική σύνδεση εκφράζουν οι διαρθρωτικές λέξεις;
Άλλωστε (στη δεύτερη παράγραφο)
Βεβαίως (στην πέμπτη παράγραφο)
Παρά ταύτα (στην ένατη παράγραφο)
Έτσι (στην τελευταία παράγραφο)
Μονάδες 2
β. Να αναλύσετε τη δομή της έβδομης παραγράφου του κειμένου (δομικά στοιχεία/μέρη, τρόπος/μέθοδος ανάπτυξης).
Μονάδες 3
Β3. α. Να γράψετε ένα αντώνυμο για καθεμιά από τις παρακάτω λέξεις: διατυπώνεται, λιτότητα, παραδοσιακά, υπολειπόμεθα, παραμικρή.
Μονάδες 5
β. Να ξαναγράψετε κάθε μία από τις παρακάτω προτάσεις, αντικαθιστώντας την υπογραμμισμένη λέξη με μία άλλη, σημασιολογικά ισοδύναμη:
1. «η τάση απόδρασης από το ασφυκτικό περιβάλλον της πόλης»
2. «Η οικονομική κρίση τον σφίγγει διαρκώς».
Μονάδες 5
Β4. α. Να εντοπίσετε δύο σημεία του κειμένου στα οποία ο συγγραφέας κάνει μεταφορική χρήση της γλώσσας.
Μονάδες 5
β. Ο συγγραφέας στη δεύτερη παράγραφο χρησιμοποιεί παύλες. Για ποιο λόγο χρησιμοποιούνται αυτές στο κείμενο;
Μονάδες 5
Γ1. Θέμα: Πώς διαθέτει ο σημερινός άνθρωπος τον ελεύθερο χρόνο του; Αν διαπιστώνετε ότι αυτός δεν χρησιμοποιείται δημιουργικά, τι θα προτείνατε, ώστε να αξιοποιείται δημιουργικά και προς πραγματικό όφελος του ανθρώπου; (500-600 λέξεις).
Μονάδες 40